በኮቪድ 19 ወረርሽኝ የክትባት ዘመቻ ከአርባ ሁለት ሚሊዮን በላይ ኢትዮጵያውያን የክተባቱ ተጠቃሚ እንደሆኑ ተገለፀ። በመዲናዋም ሁለት መቶ አሰር ሺህ ሰዎች ደግሞ የሶስተኛው ዙር ክትባት እንደወሰዱም ነው የተነገረው ። በአለም አቀፍ ደርጃ የተከሰተው የኮቪድ 19 ወረርሽኝ አለምን ዘርፈ ብዙ ችግሮች ውስጥ ጥሏት ቆይቷል ። ወረርሽኙ ያስከተለው ምጣኔ ሃብታዊም ሆነ የጤና ተግዳሮቶች በዘላቂነት ሳይፈቱ አሁንም ድረስ ቀጥለዋል ።

ለችግሩ እንደ ጊዜአዊ መፍትሔ እየተወሰደ የሚገኘው በዙር የሚሰጠው ክትባት በቻ መሆኑ ይታወቃል ። በኢትዮጵያም 3ኛው ዙር የኮቪድ 19 ወረርሽኝ ክትባት መሰጠት መጀመሩን በጤና ሚኒስቴር የኮቪድ 19 ጉዳዮች አሰተባባሪ የሆኑት ዶክተር መብራቱ ማሴቦ ከአዋሽ ራዲዮ ጋር በነበራቸው ቆይታ አስታወቀዋል ። የኮቪድ 19 ወረርሽኝ ከዚህ በኃላም ላልተወሰነ ጊዜ አብሮን የሚቀጥል ወረርሽኝ መሆነኑን በመገንዘብ ማህበረሰቡ የተለመዱ ጥንቃቄዎችን በማድረግ እራስን በመጠበቅ ህይወትን ማስቀጠል እንደሚገባም ነው የገለፁት ። በክትባት ዘመቻውም ከ አርባ ሁለት ሚሊዮን በላይ ኢትዮጵያውያን ከተባቱን የተከተቡ ሰለመሆናቸውም ነግረውናል። ከዚህ ቀደምም ክትባቱን ወስደው ስድስት ወር ያለፋቸው ሰዎችም እንደገና የመያዝ እድላቸው ስፊ ስለሆነ በየ ስድሰት ወሩ የሚሰጠውን የማጠናከሪያ ክትባት በድጋሚ መወሰድ እንዳለባቸውም አሳስበዋል ።

በሁሉም ወረዳዎች ኮቪድን ከሌላ በሽታ ጋር አጣምሮ ህክምና መስጠት የሚቻልበትን ሁኔታም ለማመቻቸት እየሰራን እንገኛለንም ነው ያሉት ። የአዲስ አበባ ጤና ቢሮ የእናቶች እና ህፃናት ዳይሬክቱሬት ዳይሬክተር ወይዘሪት ስንዱ መኩሪያ ለአዋሽ ራዲዮ እንደገለፁት ክትባቱ መሰጠት ከጀመረበት ከሰኔ አስራ ሶስት ጀምሮ ሁለት መቶ አስር ሺህ ስዎች የሶስተኛው ዙር ክትባት ተጠቃሚ እንደሆኑ ተናግረዋል ይህም የዕቅዱን 82በመቶ ማሳካት እንደተቻለ አሰረድተዋል ።

አያይዘውም ከመጀመሪያው ዙር የክትባት ዘመቻ ጀመሮ እንደ ትልቅ ተግዳሮት ያነሱት በማህበረሰቡ ዘንድ ሰለ ክትባቱ የተሳሳተ አመለካከት ስላለ ግንዛቤ ለመፍጠር ከተለያዩ ባለ ድርሻ አካላት ጋር በመሆን እየሰራን እንገኛለን በለዋል ። በመጨረሻም ማህበረሰቡ በዙር እየተሰጠ ያለውን ክትባት በመውሰድ እና እራሱ በመጠበቅ ወረርሽኙን መከላከል እንደሚገባም ተመላክቷል ።
በመቅደላዊት ይግዛው

ባለፈው ሳምንት ሊያካሂድ የነበረውን ኮንሰርት የሰረዘው የ28 ዓመቱ ድምጻዊ ጀስቲን ቢበር፣ ከፊል ፊቱ ፓራላይዝድ እንደሆነ ተናግሯል። ኢንስታግራም ላይ በለቀቀው ቪድዮ በአንደኛዉ የፊቱ ገጽ ላይ የደረሰዉን ጉዳት ለተከታዮቹ ሲያስረዳ ነበር። አንደኛዉም የፊቱ ክፍል ሙሉ በሙሉ ፓራላይዝድ እንደሆነ ያስረዳል። ጀስቲን ቢበርን የገጠመው ራምዜ ሀንት ሲንድረም ወይም ሄርፐስ ዞስተር ኦቲከስ የተሰኘ ህመም ነዉ። (Ramsey Hunt Syndrome) የሚባለዉ ህመም የሚከሰተዉ ፊታችንን ገጽ ላይ የሚያገለግለዉ ነርቭ በሻይረስ ሲጠቃ ነዉ። ይሄም ህመም የተጠቃዉን ፊት ፓራላይዝ ማድረግ እና በዚያም ጆሮ መስማት ያለመቻልን ሊያስከትል ይችላል።

ህመሙን የሚያስከትለዉ ቫይረስ ቫሪሴላ ዞስተር ቫይረስ ሲሆን በራምዜ ሀንት ሲንድረም ጊዜ የሚጠቃዉ ነርቭ ደግሞ ፋሻል ነርቭ የተሰኘዉ የፊታችን ነርቭ ነዉ። ይሄ ህመም የሚከሰተዉም ሁኔታ መጀመሪያ በቫይረሱ ተጠቅቶ በነበረ ሰዉ አካል ዉስጥ በአንዱ ነርቭ ዉስጥ ተደብቆ የነበረዉ ቫይረስ መልሶ መራባት ሲጀምር ነዉ። ስለዚህ ራምሴ ሀንት ሲንድረም ህመም ከሰዉ ወደ ሰዉ የሚተላለፍ አይደለም። የሄንን ህመም የሚያመጣዉ ቫይረስ ቺከን ፖክስን እና ሺንግልስ የተሰኙ ህመሞችንን የሚያመጣዉ ቫይረስ ነዉ። የበሽታ መከላከል አቅማቸዉ ዝቅተኛ የሆኑ ሰዎች፣ ሰዉነታቸዉ በቂ እረፍት በማያገኙ ሰዎች ላይ እና በእድሜያቸዉ ገፋ ያሉ ሰዎች ላይ ህመሙ ሊጸና ይችላል። ቫይረሱን በድጋሚ እንዲራባ የሚያሰደረጉ ነገሮች በግልጽ ባይታወቁም በዋናነት የሰዉነት እረፍት ማጣት እና የበሽታ መከላከል አቅም በተለያዩ ሁኔታዎች መቀነስ ይጠቀሱበታል።

የህመሙ ምልክቶች:- ሁለት ዋና ዋና የሆኑ የህመሙ ምልክቶች መካከል ቀላ ያሉ እና ሲነኩ የሚያሙ የጆሮ አከባቢ ቆዳ ዉሃ መቋጠር እና በታመመዉ ፊት ፓራላይዝ መሆን ናቸዉ። እነዚህ ምልክቶች አብዛኛዉን ጊዜ አብረዉ ቢከሰቱም ብቻቸዉን ሊታዩ ይችላሉ። በተጨማሪም ከታዩ ምልክቶች መካከል፤ የጆሮ ህመም፣ መስማት ያለመቻል፣ ጆሮ ዉስጥ መጮህ፣ አንደ አይንን መክደን ያለመቻል፣ ማዞር፣ የመቅመስ ችግር፣ የአፍ እና አይን መድረቅ ሊከሰቱ ይችላሉ።
መፍትሄ:- አብዛኛዉን ጊዜ ህመሙ ታካሚዉ በሚሰጠዉ ታሪክ ላይ በመመስረት የሚታወቅ ነዉ። ይሄ ህመም በተወሰኑ ሰዎች በራሱ ጊዜ በጥቂት ሳምንታት ዉስጥ ሊሻል የሚችል ቢሆንም በአንዳንዶቹ ላይ ለዘላቂ ችግር ሊዳርግ ይችላል። ስለዚህ በህክምናዉ ከሚመከሩ መፍትሄዎች መካከል የሰዉነት ብግነትን የሚቀንሱ ከስቴሮይድ ዝርያ የሚመደቡ መድሃኒቶች እና የጸረ ቫይረሽ መድሃኒቶች ይገኙበታል። ለህመሙም ማስታገሻ እና እንደየ ታዩ ምልክቶች እርዳታ ሊያስፈልግ ይችላል። መከላከያ መንገዱም የቺከን ፖክስ ክትባት በህጻንነት መዉሰድም እንደሆነ ህክምናዉ ሳይንስ ይጠቁማል። በተጨማሪም ከ50 ዓመት እድሜ በላይ ላሉትም የሺንግልስን ህመም ክትባት እንዲወሰድ ይመክራል።
ሰላማችሁ ይብዛ!
ዶ/ር ተመስገን እንዳለዉ

የወር አበባ የሚከሰተዉ በየወሩ ለጽንስ ዝግጁ የነበረዉ የማህጸን ግድግዳ ጽንስ ባለመካሄዱ የተነሳ በመርገፉ ነዉ። በዚህ ጊዜ የተለያዩ ከፍተኛ የሆኑ የሆርሞን (በሰዉነት ዉስጥ ያሉ መግባቢያ ንጥረ ኬሚካሎች) ለዉጦች ይስተናገዳሉ። በነዚህም ሁኔታ ከፍተኛ የሆኑ የሚመረቱ ፕሮስታግላንዲን የተሰኙ ሆርሞኖች መንስኤነት ህመም በማህጸን ግድግዳ ላይ ሊሰማ ይችላል። ሆርሞኖቹ የሚመረቱት ከማህጸን ግድግዳ ላይ የነበረዉ እድገት እንዲወገድ ነዉ። ይሄም ደግሞ ከወትሮዉ የተለየ የማህጸን ጡንቻዎች መኮማተርን ያስከስታል። በማህጸን መኮማተሩም የተነሳ የተፈረካከሰዉ የማህጸን ግድግዳ በደም መልክ ከማህጸን እንዲወገድ ያስችላል።

ከባድ የሆነ የወር አበባ ህመም ሊጋለጡ ከሚችሉት ሴቶች መካከል በዕድሜ ወጣትነት ከ 30ዓመት በታች መሆን፣ ከባድ ደም የሚፈሳቸዉ ሴቶች፣ የወር አበባ የተለያየ ጊዜ የሚመጣባቸዉ ሴቶች፣ በቤተሰብ ከባድ የወር አበባ ህመም ያላቸዉ ሴቶች፣ በወጣትነት እድሜ የወር አበባ ማየት የጀመሩ ሴቶች ማለትም ከ 11 ዓመት በፊት እና የሚያጨሱ ሴቶች ይገኙበታል።
የወር አበባ በየጊዜዉ የሚከሰት ጤናማ የተፈጥሮ ሂደት በመሆኑ በተለያዩ የህመም ደረጃም ቢሆን እየተቸገሩ ያሉ ሴት እህቶቻችን ከስር የተዘረዘሩትን መፍትሄዎች በማድረግ ህመሙን ማቅለል ይችላሉ። ህመሙ ከባድ ከሆነ ግን ባለፈዉ ክፍል ባስቀመጥነዉ ጽሁፍ ላይ መኖራቸዉ መለየት ያለባቸዉን ችግሮች መለየቱ ይመከራል። እነዛ ችግሮች ያለመኖራቸዉ ከተረጋገጠ በኋላ ግን ህመሙን ለመቀነስ ከስር የተዘረዘሩትን መፍትሄዎች በቤት ዉስጥ ማድረግ ይቻላል።

1. በቂ ዉሃ መጠጣት፡ በሆርሞኖቹ ከመጠን በላይ መመረት የተነሳ የሚካሄደዉን ከፍተኛ የሜታቦሊክ ስርዓት እና ተረፈ ምርት ከሰዉነት ለማስወገድ በዊ ዉሃ መጠጣት ይመከራል። በቂ ዉሃ ማለት ቢያንስ በቀን ከሁለት እስከ ሶስት ጊዜ እንዲሸኑ የሚያስችል ያህል ነዉ።
2. ሞቅ ባለ ዉሃ የተሞላ የዉሃ መያዣዎችን በሆድ ላይ ማድረግ፡- ሞቅ ያለ ዉሃ የያዙ የዉሃ መያዣዎችን በሆድ ላይ በማድረግ መያዝ፣ ከሙቀተ የተነሳ የማህጸን ጡንቻዎችን ለቀቅ ስለሚያደርግ፣ ህመሙን ሊቀንስ ይችላል።
3. እንቅስቃሴ ማድረግ፡ ጥናቶች አንደሚያሳዩት በሳምንት 3 ቀን ቢያንስ ለ 30 ደቂቃ መካከለኛ የሚባል ደረጃ ድረስ የሚደርስ ኤሮቢክ እንቅስቃሴ የሚያደርጉ ሴቶች ላይ ህመሙ እጅጉን እንደቀነሰ ያሳያሉ። በህሙ ሰዓትም ዎክ ወይም ዮጋ መስራቱ የተዋሰነ ህመሙን ይቀንሳል።
4. ቡና፣ ሻይ እና የጨዉ መጠን መቀነስ፡ እነዚህ ሁሉ ከሰዉነት ላይ ዉሃን በማስወገድ ህመሙን ሊያባብሱ ስለሚችሉ አይመከሩም። ዉሃን ከማስወገድም በተጨማሪ የጡንቻዎችን መኮማተር ስለሚጨምሩ ህመሙን ሊያብሱ ይችላሉ። በሻይ ቅጠል ከሚፈሉ ሻይ ይልቅ የዝንጅብል ቅሽር ሻይ መጠጣቱ የተወሰነ ህመሙን ይቀንሳል።
5. ሞቅ ባለ የዉሃ ገንዳ ዉስጥ መቀመጥ፡ ከላይ ሞቅ ያለ ዉሃን ሆድ ላይ እንደመያዙ ይሄም ከሙቀት የተነሳ የማኅጸን ግድግዳ ጡንቻዎችን ለቀቅ በማድረግ ህመም ሊያስታግሸኝ ይጭለል።
   በነዚህ ቀላል እና ቤት ዉስጥ ሊደረጉ በሚችሉ መፍትሄዎች የማይሻል ከሆነ ሌሎች ችግሮችን መኖር ያለመኖራቸዉን ማረጋገጡ ይመከራል። እስኪረጋገጡ ድረስ እና ህመሙ ከአቅም በላይ ከሆነ የህመም ማስታገሻዎችን ለአጭር ጊዜ ብቻ ግዴታ ከሆነ መጠቀሙ ይመከር ይሆናል። ሁል ጊዜ መዉሰዱ ግን በረጅም ጊዜ ሌሎች የሰዉነት ክፍላችን ላይ ጉዳት ስለሚያመጣ እነሱን ማቖየቱ ይመከራል።

መልካም ጤና!
በዶ/ር ተመስገን እንዳለዉ